Cho đến nay, các nhà khoa học đã khuyến cáo sử dụng thuốc ARV điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV (PrEP) là một giải pháp có hiệu quả để dự phòng lây nhiễm HIV.

Từ năm 2014, Tổ chức Y tế Thế giới đã khuyến cáo các quốc gia về triển khai PrEP là một lựa chọn dự phòng bổ sung quan trọng, là một phần của chiến lược dự phòng HIV toàn diện cho những người có nguy cơ cao nhiễm HIV.

Dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP) là liệu pháp dự phòng mang tính đột phá, có thể giảm nguy cơ lây nhiễm HIVqua đường tình dục tới hơn 90% nếu sử dụng đúng cách, như một phần của chiến lược dự phòng tổng thể.
PrEP được giới thiệu lần đầu tiên tại Việt Nam vào đầu năm 2017 trong khuôn khổ chương trình thí điểm do trang cá độ bóng đá Việt Nam (VAAC) và dự án USAID PATH Healthy Markets phối hợp triển khai.
Dịch vụ PrEP nhận được sự quan tâm của nhóm đích với số lượng đăng ký sử dụng ngày càng tăng và tỷ lệ người tiếp tục sử dụng PrEP cao. Từ tháng 11/2019, PrEP đã được mở rộng thêm ra 15 tỉnh, thành phố, đưa dịch vụ này sẵn có tại 26 tỉnh, thành phố ở Việt Nam với sự hỗ trợ của Chính phủ Hoa Kỳ, Quỹ Toàn cầu và Chính phủ Việt Nam. Kể từ khi khởi động chương trình PrEP năm 2017, đã có hơn 12.000 người đăng ký sử dụng PrEP, trong đó chỉ riêng dự án USAID/PATH Healthy Markets đã có 6.678 người sử dụng PrEP trong năm 2020, tăng 3.946 người so với năm 2019.
Sau 2 năm triển khai dịch vụ PrEP tại 26 tỉnh, thành phố, tính đến 30/9/2020, tổng số khách hàng sử dụng ít nhất 1 lần dịch vụ PrEP là 13.256 khách hàng.
Trong số khách hàng điều trị PrEP, có 78,6% là nhóm khách hàng MSM (nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới) có nguy cơ cao nhiễm HIV. Số cơ sở cung cấp dịch vụ PrEP là 111 cơ sở, trong đó tư nhân 28 cơ sở và công lập 83 cơ sở. Nhận thức về PrEP của các nhà lãnh đạo, cán bộ y tế, các tổ chức dựa vào cộng đồng, tổ chức xã hội, khách hàng có nguy cơ cao nhiễm HIV và người dân ngày càng được nâng cao.

PGS.TS Nguyễn Hoàng Long - Cục trưởng trang cá độ bóng đá trong Hội thảo về PrEP

Tuy nhiên, theo PGS.TS Nguyễn Hoàng Long - Cục trưởng trang cá độ bóng đá cho biết, mặc dù mới triển khai nhưng PrEP đã có một số lượng khá lớn khách hàng sử dụng, góp phần ngăn chặn dịch HIV có xu hướng tăng nhanh ở nhóm MSM và ở những người có hành vi nguy cơ cao, tuy nhiên chúng ta thấy vẫn còn những tồn tại, khó khăn cần phải được tìm nguyên nhân và có các giải pháp, kế hoạch quyết liệt hơn trong thời gian tới. Vấn đề đặt ra là, làm sao để nâng cao nhận thức về PrEP đối với các đối tượng đích hơn nữa, mở nhanh dịch vụ ở những tỉnh, thành phố có tỷ lệ lây nhiễm trong nhóm MSM cao, thu hút được nhiều khách hàng có nguy cơ cao lây nhiễm HIV vào điều trị PrEP, kết nối tốt hơn nữa giữa các nhóm cộng đồng và cơ sở cung cấp dịch vụ PrEP, duy trì tỷ lệ điều trị cao, sàng lọc và đưa được nhiều khách hàng bị đồng nhiễm các bệnh lây truyền qua đường tình dục, viêm gan vi rút B, C đến các chuyên khoa liên quan để được điều trị kịp thời.

Người chuyển giới nữ - Nhóm khách hàng sử dụng PrEP

Việc triển khai PrEP không ngừng được đổi mới và sáng tạo nhằm cung cấp các lựa chọn tiếp cận mới và đa dạng cho những người có nguy cơ nhiễm HIV. PGS.TS. Phan Thị Thu Hương, Phó Cục trưởng, trang cá độ bóng đá cho biết: "Năm nay, vì COVID-19, chúng tôi đã phải áp dụng linh hoạt nhiều giải pháp để đảm bảo nhóm đích vẫn có thể tiếp tục tiếp cận các dịch vụ y tế thiết yếu trong đó có dịch vụ HIV như PrEP".
PGS.TS. Phan Thị Thu Hương cũng chia sẻ: "Số người đăng ký sử dụng PrEP mới vẫn cao, cho thấy rõ nhu cầu đối với dịch vụ này. Chúng tôi đã học được nhiều bài học từ giai đoạn giãn cách xã hội do COVID-19, liên quan đến việc cung cấp dịch vụ khám, chữa bệnh từ xa, lấy mẫu xét nghiệm và giao thuốc tận nhà, chúng tôi thấy được sự cần thiết phải tích hợp các giải pháp đó để cải tiến việc cung cấp các dịch vụ hiện có".

Truyền thông về PrEP

Thành công của chương trình cho đến nay là nhờ vào các chiến dịch tạo cầu mạnh mẽ và đa dạng hóa các dịch vụ, chẳng hạn như PrEP tình huống (ED-PrEP) mới được giới thiệu cho MSM và triển khai cung cấp PrEP tại một loạt các phòng khám công, tư nhân và phòng khám cộng đồng. ED-PrEP là một cách sử dụng thuốc PrEP theo tình huống với liều lượng khác so với PrEP hằng ngày. ED-PrEP cho hiệu quả cao trong dự phòng nhiễm HIV ở nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM), cho họ thêm lựa chọn, sự linh hoạt, thuận tiện khi sử dụng.
ED-PrEP đã được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) thông qua vào tháng 7/2019 và đã được cập nhật trong Hướng dẫn quốc gia về PrEP của Việt Nam, như vậy nhóm MSM có thể lựa chọn chỉ dùng PrEP khi có hành vi nguy cơ cao, thay vì cần uống hàng ngày trong thời gian dài.

KT